Μία πολύ συχνή ανησυχία αφορά το κατά πόσο ο θυρεοειδής επηρεάζει τον μεταβολισμό και το βάρος.
Λειτουργία θυρεοειδούς
Ο θυρεοειδής αδένας έχει ως κύρια λειτουργία την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών Τ3 και Τ4. Η λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα συνδέεται άμεσα με τον υποθάλαμο. Ο υποθάλαμος εκκρίνει μια ουσία, την TSH. Τα επίπεδα της TSH και των θυρεοειδικών ορμονών συνδέονται με έναν μηχανισμό αρνητικής ανατροφοδότησης. Δλδ αν τα επίπεδα της Τ4 είναι υψηλά στο αίμα τότε αυξάνεται η παραγωγή TSH από τον υποθάλαμο και τα αυξημένα επίπεδα της TSH αποτελούν σύνθημα για μειωμένη περαιτέρω έκκριση Τ4 από τον θευρεοειδή. Όταν τα επίπεδα της Τ4 είναι μειωμένα στο αίμα συμβαίνει το αντίστροφο.
Πού εμπλέκονται οι θυρεοειδικές ορμόνες
Οι ορμόνες του θυρεοειδούς έχουν μεγάλο εύρος δράσεων. Μερικές από τις κύριες δράσης στον ανθρώπινο οργανισμό είναι η ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, του ενεργειακού μεταβολισμού (των «καύσεων), της όρεξης, του καρδιακού ρυθμού, Παράλληλα συσχετίζονται με την απελευθέρωση και άλλων ορμονών.
Δυσλειτουργίες του θυρεοειδούς
Η αιτιολόγια των δυσλειτουργιών ποικίλει και μπορεί να αφορά είτε λοιμώξεις, είτε διατροφικές ελλείψεις (έλλειψη ιωδίου που είναι απαραίτητο για την σύνθεση των ορμονών) είτε ακόμα και αυτοάνοσους μηχανισμούς.
Τελικά, η επίπτωση των δυσλειτουργιών καταλήγει σε μη φυσιολογικά επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών. ‘Ετσι μιλάμε για :
- Υπερθυρεοειδισμό όταν παρατηρούνται αυξημένα επίπεδα Τ4
- Υποθυρεοειδισμό όταν παρατηρούνται μειωμένα επίπεδα Τ4
Η απλοϊκη λογική θα υπαγόρευε ότι, εφόσον, οι θυρεοειδικές ορμόνες σχετίζονται με τον μεταβολικό ρυθμό ηρεμίας («καύσεις» σε ηρεμία) τότε επηρεάζουν και το βάρος.
Έχει βάση η απλοϊκή αυτή λογική;
Σίγουρα έχει βάση αλλά είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η ρύθμιση του μεταβολισμού είναι περίπλοκη και πολυπαραγοντική.
Ο μεταβολισμός δεν επηρρεάζεται ΜΟΝΟ από τις ορμόνες του θυρεοειδούς αλλά και από πολλές άλλες ορμόνες, πρωτεϊνες, κυτταρικά σήματα και υποδοχείς.
Ένας πληθυσμός που θα είχε ενδιαφέρον για να τεκμηριωθεί η ύπαρξη συσχέτισης είναι τα παχύσαρκα άτομα.
Τα αποτελέσματα σχετικά με τις τιμές της TSH και της Τ4 σε παχύσαρκους με φυσιολογική λειτουργία θυρεοειδούς είναι αντικρουόμενα.
Μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 1100 άτομα με φυσιολογική λειτουργία θυρεοειδούς και πρακολουθήθηκαν για 10 έτη έδειξε ότι δεν υπήρχε συσχέτιση βάρους και επιπέδων θυρεοειδικών ορμονών. Απλά παρατηρήθηκε μία πολύ ήπια τάση αύξησης βάρους όταν τα επίπεδα της Τ4 είναι στα κάτω φυσιολογικά όρια.
Μία πρόσφατη μετά-ανάλυση έδειξε ότι η παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει σε υποθυρεοειδισμό.
Συμπερασματικά, τα δεδομένα που αφορούν άτομα με φυσιολογική λειτουργία του θυρεοειδούς δεν τεκμηριώνουν ξεκάθαρη συσχέτιση του βάρους με την λειτουργία του θυρεοειδούς.
Στα παχύσαρκα άτομα υπάρχουν κάποια δεδομένα για συσχέτιση βάρους και θυρεοειδικής λειτουργίας (ακόμα και αυτοάνοσης θυρεοειδίτιδας) χωρίς όμως να τεκμηριώνουν αν η θυρεοειδική λειτουργία είναι αιτία αυξημένου βάρους ή το αντίστροφο.
Τι γίνεται σε άτομα με υποθυρεοειδισμό;
Η απλοϊκή λογική θα υπαγόρευε ότι η υπολειτουργία του θερεοειδούς, άρα, η μειωμένη έκκριση Τ4 θα κατέληγε σε μείωση του «μεταβολισμού» και, επομένως, σε αύξηση βάρους.
Έχει βάση αυτό αλλά, τελικά, έρευνες δείχνουν ότι η μείωση του «μεταβολισμού» σε άτομα με υποθυρεοειδισμό είναι της τάξης του 10%. Υπαρκτή μεν, όχι δραματική δε.
Επομένως, το χειρότερο σενάριο θα ήταν ένα άτομο με αδιάγνωστο υποθυρεοειδισμό, ζώντας με τον ίδιο τρόπο (διατροφή και σωματική δραστηριότητα) να παραατηρήσει μια αύξηση βάρους 10%.του βάρους του. Δλδ όχι 20 και 30 κιλά…
Τελικά, στα άτομα με υποθυρεοειδισμό η παρατηρούμενη αύξηση είναι 2-5 kg και συνίσταται κατά μεγάλο ποσοστό από υγρά και όχι από αύξηση λίπους!
Τι γίνεται σε άτομα με υπερθυρεοειδισμό;
Σε αυτή τη περίπτωση η επίδραση είναι η αντίθετη, δλδ η ακούσια μείωση βάρους λόγω υπερλειτουργίας του θυρεοειδούς. Μάλιστα συγκριτικά μπορεί η επίδραση στο βάρος να έιναι μεγαλύτερη σε σχέση με την περίπτωση του υποθυρεοειδισμού.
Μπορεί ένα άτομο με υποθυρεοειδισμό να μειώσει το βάρος του;
Ξεκάθαρα ναι!
Αφενός γιατί, όπως εξηγήσαμε, η αύξηση β/αρους είναι μικρή και διαχειρίσιμη, αφετέρου γιατί η λειτουργία του μεταβολισμού ΔΕΝ επηρεάζεται μόνο από τον θυρεοειδή.
Το πρώτο απαραίτητο βήμα είναι να ρυθμιστεί η λειτουργία του θυρεοειδούς, με την κατάλληλη αγωγή σε σωστή δόση.
Από την στιγμή που ρυθμιστούν οι τιμές των ορμονών του θυρεοειδούς τότε, συμφωνα και την Αμερικάνικη Ένωση Θυρεοειδούς, το άτομο μπορεί να μειώσει και να διατηρήσει το βάρος του σαν να επρόκειτο για άτομο με φυσιολογική λειτουργία θυρεοειδούς.
Γιατί μερικά άτομα με υποθυρεοειδισμό αντιμετωπίζουν δυσκολία στην ρύθμιση βάρους:
Ο πρώτος λόγος είναι σωματικός. Σε μερικά άτομα που πάσχουν από υποθυρεοειδισμό παρατηρείται μια αντίσταση στην δράση άλλων ορμονών. Συγκεκριμένα της λεπτίνης και της ινσουλίνης. Η αντίσταση στην δράση των 2 αυτών ορμονών μπορεί να προκαλεί δυσκολία στην ρύθμιση βάρους.
Ο δεύτερος λόγος είναι γενικός και αφορά όλα τα άτομα που προσπαθούν να ρυθμίσουν το βάρος τους. Σε πολλές περιπτώσεις συμβαίνει να μην έχουν ακριβή επίγνωση του πόσο και τί τρώνε, με αποτέλεσμα να έχουν μια λανθασμένη προσδοκία για το αναμένόμενο αποτέλεσμα.
Σε αυτή την περίπτωση καλό είναι να κάνετε Μέτρηση Βασικού Μεταβολικού Ρυθμού για να γνωρίζετε με ακρίβεια τι ισχύει την δεδομένη χρονική περίοδο (αφού έχουν διορθωθεί τα επίπεδα των ορμονών). Έτσι θα είναι δυνατός ο ακριβής και έγκυρος υπολογισμός των “καύσεων” και θα μπορείτε να προβείτε στις απαραίτητες εξατομικευμένες προσαρμογές της διατροφής σας.
Συμπερασματικά
Η δυσλειτουργία του θυρεοειδούς μπορεί να επηρεάσει σε μικρό βαθμό το σωματικό βάρος καθώς και πολλές άλλες σωματικές λειτουργίες. Επομένως είναι σημαντική η παρακολούθηση (με εργαστηριακό έλεγχο), η αξιολόγηση και η παρέμβαση (φαρμακευτική αγωγή, αν χρειαστεί) προκειμένου να εξασφαλιστεί η φυσιολογική λειτουργία του θυρεοειδούς. Εφόσον ομαλοποιηθεί η λειτουργία του παύει να αποτελεί εμπόδιο στην ρύθμιση βάρους. Σε αυτή την περίπτωση, παραμένουν οι δυσκολίες που εμποδίζουν το άτομο να υιοθετήσει ένα υγιεινό διατροφικό μοντέλο και σε αυτό το ζήτημα οφείλει να εστιάσει.
Βασίλης Μπελέκος, MSc
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
Βιβλιογραφία
- Rios-Prego M. et al. (2019).Relationship between thyroid dysfunction and body weight: a not so evident paradigm. International Journal of General Medicine. 12, 299–304 doi: 10.2147/IJGM.S206983
- Abdi H, Kazemian E, Gharibzadeh S, et al. (2017) Association between thyroid function and body mass index: a 10-year follow-up. Ann Nutr Metab. 70(4):338-345. doi:10.1159/000477497
- Song R et al.(2019) The Impact of Obesity on Thyroid Autoimmunity and Dysfunction: A Systematic Review and Meta-Analysis. Front. Immunol. 10:2349. doi: 10.3389/fimmu.2019.02349
- Thyroid and weigjt. (2024) American Thryroid Association. https://www.thyroid.org/patient-thyroid-information/