Τι σημαίνει νηστεία; Πότε την ακολουθούμε και γιατί;
Ξεκινώντας από τη σημασία της λέξης «νηστεία», θα πρέπει να αναφέρουμε ότι προέρχεται από το αρνητικό μόριο -νη και τη λέξη εσθίω που σημαίνει τρώω. Η νηστεία είναι ένας θρησκευτικός θεσμός, ο πιο παλιός της Εκκλησίας μας. Αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό των Ορθοδόξων όπου εκτός από την προσευχή και τη «μάχη» που δίνει το άτομο ενάντια στα πάθη του για να αποκτήσει ψυχική δύναμη, αυτοπειθαρχία, ταπείνωση και πνευματική χαρά θα πρέπει παράλληλα να προσέχει και να φροντίζει τη διατροφή του. Κατά τη διάρκεια του έτους υπάρχουν πολλές περίοδοι νηστείας με τέσσερις από αυτές να έχουν την πιο μακρά διάρκεια όπως: η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδας, η νηστεία των Χριστουγέννων, η νηστεία των Αγίων Αποστόλων και του Δεκαπενταύγουστου. Αν λάβει κάποιος υπόψη ότι κάθε Τετάρτη και Παρασκευή είναι μέρες νηστείας, τότε ο ορθόδοξος χριστιανός που ακολουθεί όλες τις μέρες νηστείας, νηστεύει 180-200 μέρες κάθε έτος!
Τι τρώμε κατά τη διάρκεια της νηστείας;
Το διατροφικό πρότυπο που θα πρέπει να ακολουθούν οι πιστοί βασίζεται σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης όπως λαχανικά, φρούτα, όσπρια, δημητριακά, ελιές και ξηρούς καρπούς. Δεν επιτρέπεται η κατανάλωση κρέατος, πουλερικών, γαλακτοκομικών, ενώ το ψάρι και το ελαιόλαδο δεν επιτρέπονται κάποιες συγκεκριμένες μέρες. Τα θαλασσινά και τα σαλιγκάρια επιτρέπονται κατά την διάρκεια της νηστείας.
Ουσιαστικά (από διατροφικής απόψεως) η νηστεία αποτελεί μία ατόφια εκδοχή της περιβόητης Μεσογειακής διατροφής, με κατεύθυνση προς το vegetarian μοντέλο.
Τελικά, χιλιάδες πιστοί την ακολουθούν πολλές φορές κατά τη διάρκεια του χρόνου με ευλάβεια.
Ποιες αλλαγές προσδοκεί κάποιος να δει να συμβαίνουν στις σωματικές λειτουργίες κατά την διάρκεια της νηστείας της σαρακοστής
Οι προσδοκίες εκπορεύονται από το γεγονός ότι, όπως εξηγήσαμε παραπάνω, η ορθόδοξη νηστεία αποτελεί μια πιο vegetarian εκδοχή της Μεσογειακής διατροφής. Το μεσογειακό μοντέλο διατροφής είναι το πιο πολυμελετημένο μοντέλο διατροφής και αυτό που αποδεδειγμένα μειώνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο, τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη, τον κίνδυνο εμφάνισης πολλών μορφών καρκίνου, προστατεύει από νευροεκφυλιστικές παθήσεις, συνδέεται με υγιές βάρος και μακροβιότητα. Η καρδιοπροστατευτική δράση που παρέχει η τήρηση της μεσογειακή διατροφής, επιτυγχάνεται μέσω της ρύθμισης του λιπιδαιμικού προφίλ (καλά επίπεδα χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων, LDL), της ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης, της ρύθμισης βάρους, της ινσουλινοευαισθησίας και της ενίσχυσης της αντιοξειδωτικής ικανότητας του οργανισμού. Παρόμοιες επιδράσεις φαίνεται να έχουν και φυτοφαγικά μοντέλα διατροφής. Επομένως μετά από την νηστεία της σαρακοστής είναι λογικό κάποιος να προσδοκεί μείωση στις τιμές των λιπιδίων στο αίμα, της αρτηριακής πίεσης, της τιμής γλυκόζης και της ένδειξης της ζυγαριάς.
Ποιες είναι οι ανησυχίες που σχετίζονται με την διατροφή κατά την διάρκεια της νηστείας της σαρακοστής.
Οι ανησυχίες εγείρονται από το γεγονός ότι αποκλείονται σχεδόν όλα τα ζωικά τρόφιμα (εκτός από θαλασσινά και σαλιγκάρια) για ένα διάστημα 7 εβδομάδων, επομένως μιλάμε, ουσιαστικά, για μία περίοδο φυτοφαγίας. Σε αυτή την περίπτωση αποτελεί ερωτηματικό αν καλύπτονται οι συνιστώμενες προσλήψεις συστατικών, των οποίων καλύτερες πηγές αποτελούν τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης (παρακάτω στο άρθρο μπορείτε να δείτε και τις καλύτερες πηγές αυτών των συστατικών). Τα επίφοβα, ως προς την κάλυψη, συστατικά είναι τα κάτωθι:
Πρωτεΐνη
Σίδηρος
Ασβέστιο
Βιταμίνη Β2
Βιταμίνη Β12
Βιταμίνη D
Η ενδεχόμενη ανεπαρκής πρόσληψη των παραπάνω σημαντικών συστατικών θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις σε μερικές ομάδες πληθυσμού όπως: στα παιδιά, τις εγκυμονούσες, τις θηλάζουσες, άτομα με σιδηροπενική αναιμία και γενικώς ευπαθή άτομα που η επαρκής θρέψη είναι καίρια για την θετική πρόγνωση της πορείας της υγείας τους.
Επίσης πολλά άτομα με γαστρεντερικά προβλήματα (πχ Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου) προβληματίζονται για το τι επίπτωση μπορεί να έχει στα συμπτώματα μία διατροφή με τόσο αυξημένη πρόσληψη τροφίμων φυτικής προέλευσης.
Τι συμβαίνει τελικά με την πρόσληψη θρεπτικών συστατικών κατά τη διάρκεια της νηστείας;
Για το τι συμβαίνει έχουμε αρκετά στοιχεία από μελέτες που εξετάζουν την διατροφική πρόσληψη τόσο ατόμων που ακολουθούν φυτοφαγικά μοντέλα διατροφής όσο και ατόμων που ακολούθησαν την Ορθόδοξη νηστεία. Σαφώς τα δεδομένα που εξέτασαν την περίπτωση της Ορθόδοξης νηστείας είναι λιγότερα. Μία πολύ πρόσφατη ανασκόπηση του 2021 συνοψίζει τα ευρήματα ερευνών που αφορούσαν την Ορθόδοξη νηστεία. Επιβεβαιώνεται ότι η συνολική πρόσληψη λίπους μειώνεται κατά την διάρκεια της νηστείας (περίπου 17%), όπως και η πρόσληψη κορεσμένου λίπους. Αντίθετα, η πρόσληψη υδατανθράκων και φυτικών ινών αυξάνεται σημαντικά, γεγονός επίσης αναμενόμενο. Σε ότι αφορά την πρωτεΐνη τα ευρήματα ήταν ανάμικτα, αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει κίνδυνος ανεπαρκούς πρόσληψης.
Σχετικά με την πρόσληψη μικροθρεπτικών συστατικών, για τα οποία υπάρχει ανησυχία για την κάλυψη των αναγκών τους, επιβεβαιώνεται ότι η πρόσληψη ασβεστίου, βιταμίνης D και Β2 είναι χαμηλή.
Παραδόξως οι ανάγκες σε σίδηρο φαίνεται ότι καλύπτονται!
Στα υπόλοιπα μικροθρεπτικά δεν φάνηκε να υπάρχει ζήτημα.
Μία πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα, μελέτησε την διατροφική πρόσληψη και δείκτες υγείας 70 μοναχών του Αγίου Όρους. Πληροφοριακά, στο Άγιο Όρος απαγορεύεται η κατανάλωση κρέατος και πουλερικών όλες τις μέρες του χρόνου και, προφανώς η τήρηση και οι όροι της νηστείας των μοναχών είναι πιο αυστηροί συγκριτικά με αυτούς των λαϊκών.
Η έρευνα έδειξε ότι η διατροφική πρόσληψη των μοναχών σε πρωτεΐνη, σίδηρο και Β12 ήταν επαρκέστατη! Υπήρχε όμως σημαντικά μειωμένη πρόσληψη βιταμίνης D και ασβεστίου.
Συμπερασματικά, συνδυάζοντας τα δεδομένα, φαίνεται ότι η πιθανότητα μειωμένης πρόσληψης πρωτεΐνης και σιδήρου είναι μικρή. Υπάρχει σημαντικός κίνδυνος σε ότι αφορά την κάλυψη αναγκών σε ασβέστιο, βιταμίνη D και Β2. Παρά το εντυπωσιακό εύρημα από την μελέτη σε μοναχούς, θα έλεγα ότι παραμένει ζήτημα η κάλυψη των αναγκών σε βιταμίνη Β12.
Ποια οφέλη προσφέρει η νηστεία στον οργανισμό μας τελικά σύμφωνα με την έρευνα
Από την πρόσφατη ανασκόπηση, στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω, αντλούμε αρκετά ενδιαφέροντα δεδομένα.
Καταρχήν φαίνεται ξεκάθαρα ότι συντελείται μείωση των λιπιδίων του αίματος μετά από περίοδο νηστείας. Συγκεκριμένα μιλάμε για μείωση της τάξης 10%-20% σε ολική χοληστερόλη, τριγλυκερίδια και στην LDL (κακή) χοληστερόλη.
Ένα άλλο σημαντικό όφελος που επιβεβαιώνεται είναι η μείωση του οξειδωτικού στρες, γεγονός αναμενόμενο αφού κατά την περίοδο της νηστείας αυξάνεται η πρόσληψη φρούτων, λαχανικών, βοτάνων που αποτελούν άριστες πηγές αντιοξειδωτικών βιταμινών και πολυφαινολών.
Μία ακόμα θετική επίδραση που φαίνεται να έχει η νηστεία είναι η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, μάλλον λόγω της σημαντικής αύξησης στην πρόσληψη των ακατέργαστων τροφίμων. Με αυτό τον τρόπο μειώνεται η πρόσληψη αλατιού, αλλά ταυτοχρόνως αυξάνεται η πρόσληψη καλίου και φυτικών ινών. Αυτός ο συνδυασμός είναι γνωστό ότι συντελεί στην μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Όπως προείπαμε, αφού η νηστεία, από διατροφικής απόψεως, αποτελεί μία vegetarian εκδοχή ατόφιας Μεσογειακής διατροφής θα αναμενόταν θετική επίδραση στην ρύθμιση γλυκόζης. Η αλήθεια είναι ότι με τα ως τώρα δεδομένα, δεν είναι ξεκάθαρο αν η επίδραση νηστείας στην ρύθμιση της γλυκόζης είναι θετική. Σίγουρα δεν φαίνεται να έχει αρνητική επίδραση, γεγονός σημαντικό για όσους είναι διαβητικοί. Πάντως, από την μελέτη που εξέτασε δείκτες υγείας μοναχών του Αγίου Όρους, φάνηκε ότι τόσο οι τιμές της γλυκόζης όσο και η ινσουλινοευαισθησία ήταν άριστες. Σίγουρα χρειάζονται επιπλέον έρευνες, καλύτερα σχεδιασμένες για να δοθεί μία πιο ξεκάθαρη απάντηση.
Και με το βάρος τι γίνεται;;;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα καθορίζει τελικά την απόφαση των περισσότερων για το αν θα νηστέψουν, την περίοδο της Σαρακοστής. Από προσωπική παρατήρηση έχω καταλήξει ότι υπάρχουν 2 τάσεις:
Σύμφωνα με την πρώτη τάση αφού κατά την περίοδο της νηστείας αποφεύγεται το κρέας, θεωρείται από πολλούς ένα είδος «αποτοξίνωσης» που θα καταλήξει μοιραία και ωραία στην μείωση βάρους.
Σύμφωνα με την δεύτερη τάση η αύξηση πρόσληψης των υδατανθράκων θα καταλήξει μοιραία σε αύξηση βάρους. «είναι δυνατόν τρώγοντας ψωμιά και μακαρόνια να αδυνατίσεις;» είναι μία απορία που έχω ακούσει δεκάδες φορές.
Αν και οι 2 τάσεις μοιάζουν αντίθετες ουσιαστικά έχουν κοινή κεντρική ιδέα: ότι υπάρχουν καλά και κακά τρόφιμα. Αποφεύγοντας τα «κακά» (βλέπε κρέας) αδυνατίζεις, αυξάνοντας τα «κακά» (ψωμί, μακαρόνια) θα παχύνεις. Για αυτό είναι και οι 2 λάθος! Το τι θα συμβεί με το βάρος είναι πολυπαραγοντικό ζήτημα. Προφανώς έχει σημασία το είδος των επιλογών, αλλά έχει επίσης σημασία και η προσλαμβανόμενη ποσότητα-συχνότητα κατανάλωσης. Αυτοί οι δύο παράγοντες (ποιότητα-ποσότητα) πρέπει να ρυθμιστούν κατάλληλα για να συμβεί μείωση βάρους.
Από προσωπική εμπειρία έχω δει πολλά άτομα που η περίοδος της νηστείας τα βοήθησε στην προσπάθεια μείωσης βάρους που είχαν ήδη ξεκινήσει, όπως έχω δει και πολλά άτομα που κατά την περίοδο της νηστείας δυσκολεύτηκαν πολύ περισσότερο στην μείωση βάρους.
Με βάση τα δεδομένα της προαναφερόμενης, ανασκόπησης φαίνεται ότι η νηστεία της Σαρακοστής καταλήγει σε ήπια μείωση βάρους, λόγω μείωσης της ενεργειακής πρόσληψης κατά περίπου 10% σε σχέση με το διάστημα προ νηστείας. Τα δεδομένα όμως δεν είναι τέτοια για να μιλήσουμε για σίγουρο συμπέρασμα.
Πάρα ταύτα μεγάλες μελέτες (όπως η Adventist Health Study), που είχαν για δείγμα χιλιάδες vegans και vegetarians, συμπεραίνουν ότι τέτοια διατροφικά σχήματα καταλήγουν σε μειωμένη ενεργειακή πρόσληψη και μπορούν να συντελέσουν στην ρύθμιση βάρους.
Επίσης από την προαναφερόμενη μελέτη σε μοναχούς του Αγίου Όρους, φάνηκε ότι κατά την περίοδο της νηστείας η συνολική ενεργειακή πρόσληψη είναι αισθητά χαμηλή (κυμαίνεται από 1300 έως 1600 θερμίδες).
Συνδυάζοντας τα παραπάνω φαίνεται ότι η τήρηση της νηστείας της Σαρακοστής είναι πιο πιθανό να καταλήξει σε μείωση βάρους, εφόσον δομείται στα πλαίσια των αρχών της ισορροπημένης διατροφής.
Νηστεία σημαίνει πείνα
Για πολλούς η αποχή από το κρέας είναι συνυφασμένη με την μη επίτευξη κορεσμού. Αυτό έχει μία βάση διότι γνωρίζουμε ότι η πρόσληψη πρωτεΐνης συντελεί στην ευόδωση του αισθήματος κορεσμού.
Όπως, όμως, είδαμε κατά την διάρκεια της νηστείας η πρόσληψη πρωτεΐνης φαίνεται να είναι επαρκής αφενός, και η πρόσληψη φυτικών ινών αυξάνεται αφετέρου. Δηλαδή κατά την διάρκεια της νηστείας υπάρχουν οι προϋποθέσεις για την εξασφάλιση επαρκούς αίσθησης κορεσμού.
Θα έλεγα λοιπόν, ότι με σωστό σχεδιασμό δεν θα υπάρξει πρόβλημα κορεσμού. Μερικές βασικές κατευθύνσεις είναι οι παρακάτω:
- Μικρά γεύματα κατανεμημένα κατά την διάρκεια της ημέρας. Εντάξτε θρεπτικά σνακ που συνδυάζουν τα φρούτα, τους ξηρούς καρπούς, τα προϊόντα ολικής αλέσεως, τα «καλά» λιπαρά (π.χ ψωμί ολικής με ταχίνι, φρούτα με αμύγδαλα). Αποτελούν υγιεινές επιλογές που εξασφαλίζουν τον κορεσμό
- Αντίθετα επιλογές πλούσιες σε ζάχαρη και φτωχές σε φυτικές ίνες δυσκολεύουν την επίτευξη κορεσμού. (π.χ μπισκότα)
- Εντάξτε την σαλάτα στα κύρια γεύματα. Ξεκινώντας με μια ατομική σαλάτα το γεύμα σας πέρα από θρέψη θα εξασφαλίσετε και το αίσθημα του κορεσμού.
- Εξασφαλίστε την επαρκή πρόσληψη πρωτεΐνης κατά την διάρκεια της νηστείας. Καλό είναι στα κύρια γεύματα σας να υπάρχουν τρόφιμα που αποτελούν καλές πηγές πρωτεΐνης όπως τα όσπρια, τα θαλασσινά.
Πηγές θρεπτικών συστατικών, επίφοβων ως προς την κάλυψη τους
- Σίδηρος
Συκώτι, μοσχάρι, στρείδια, γαλοπούλα, κοτόπουλο, χοιρινό, όσπρια, πατάτα, σπανάκι
- Ασβέστιο
Κραμβοειδή λαχανικά όπως μπρόκολο, λάχανο, λαχανάκια Βρυξελλών, κουνουπίδι, τόφου, γαλακτοκομικά προϊόντα, σόγια, αμύγδαλα, σουσάμι, φασόλια.
- D
Παχιά ψάρια, κρόκος αυγού, εμπλουτισμένα τρόφιμα όπως γάλα, δημητριακά, αρτοσκευάσματα
- Β12
Συκώτι, σολωμός, κόκκινο κρέας, γάλα, γιαούρτι
Πως θα πετύχουμε τη μέγιστη δυνατή απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών κατά τη διάρκεια της νηστείας;
Οι διατροφικοί συνδυασμοί που ενισχύουν την πρόσληψη και αυξάνουν την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών κατά τη διάρκεια της νηστείας είναι :
- Για να αυξήσουμε την απορρόφηση του σιδήρου
Καταναλώνουμε τρόφιμα που αποτελούν καλές πηγές σιδήρου όπως είναι τα όσπρια(φακές, ρεβίθια, φάβα, φασόλια) με τρόφιμα που είναι πλούσια σε βιταμίνη C (ντομάτα, λεμόνι, πιπεριές, μπρόκολο, κουνουπίδι). Επίσης, η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε μη αιμικό σίδηρο (όσπρια, ξηροί καρποί, λαχανικά, δημητριακά) με ταυτόχρονη κατανάλωση πηγών β-καροτένιου (καρότα, βερίκοκα, κολοκύθα, ροδάκινα) είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη για τον οργανισμό. Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να επισημάνουμε ότι είναι απαραίτητο να μουλιάζουμε τα όσπρια πριν τα καταναλώσουμε για να απομακρύνουμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποσότητα φυτικών οξέων τα οποία μειώνουν την απορρόφηση του σιδήρου. Τέλος, θα πρέπει να αποφεύγεται η ταυτόχρονη κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε σίδηρο με πηγές ασβεστίου, καφεΐνης και αλκοόλ.
- Για να αυξήσουμε την απορρόφηση του ασβεστίου
Καταναλώνουμε πηγές πλούσιες σε ασβέστιο όπως είναι τα κραμβοειδή λαχανικά (κυρίως μπρόκολο) αφού τα μαγειρέψουμε για να απομακρύνουμε τα οξαλικά οξέα τα οποία μειώνουν την απορρόφηση του ασβεστίου ενώ αποφεύγουμε την ταυτόχρονη κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε σίδηρο.
- Για να αυξήσουμε την πρόσληψης της βιταμίνης D
Η βιταμίνη D ανήκει στην κατηγορία των λιποδιαλυτών βιταμινών όπως η βιταμίνη Α, Ε και Κ. Η συγκεκριμένη βιταμίνη βρίσκεται σε υψηλή συγκέντρωση στα λιπαρά ψάρια, στα μανιτάρια, στη μαργαρίνη και στον κρόκο αυγού. Για να αποφευχθεί η έλλειψή της σε περιόδους νηστείας συστήνεται η κατανάλωση φυτικών τροφίμων εμπλουτισμένων με βιταμίνη D ή/και η χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων σύμφωνα με τις οδηγίες των ειδικών.
- Για να αυξήσουμε την πρόσληψη της Β12
Η Β12 ανήκει στις υδατοδιαλυτές βιταμίνες και βρίσκεται σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης. Κατά τη διάρκεια της νηστείας για να αποφευχθεί η διατροφική της έλλειψη, συστήνεται η κατανάλωση εμπλουτισμένων τροφίμων σε Β12 ή/και η χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής σύμφωνα με τις οδηγίες των ειδικών
- Για να αυξήσουμε την απορρόφηση της πρωτεΐνης
Συστήνεται η ταυτόχρονη κατανάλωση οσπρίων και δημητριακών ή θαλασσινών με δημητριακά ή ζυμαρικά που οδηγούν στην πρόσληψη απαραίτητων αμινοξέων για τον οργανισμό.
Συμπερασματικά
Η νηστεία αποτελεί μία παράδοση 2 χιλιάδων ετών. Ταυτόχρονα είναι αναπόσπαστο κομμάτι αυτού που ονομάστηκε Μεσογειακή Διατροφή. Τα τελευταία χρόνια, που υπάρχει στροφή σημαντικής μερίδας του κόσμου σε πιο φυτοφαγικά μοντέλα διατροφής, επανήλθε δυναμικά στο προσκήνιο. Οι προσδοκίες υγείας και οι ανησυχίες θρεπτικής κάλυψης όσων αποφασίζουν να νηστεύσουν κατά την Σαρακοστή, εδράζονται στο ότι η Ορθόδοξη νηστεία αποτελεί μία φυτοφαγική έκδοση της Μεσογειακής Διατροφής. Υπάρχουν δεδομένα που ρίχνουν φως στις επιδράσεις της νηστείας αλλά ακόμα υπάρχει δρόμος για την τεκμηρίωση τους. Αυτό συμβαίνει γιατί είναι ερευνητικά δύσκολο να μελετηθεί μεγάλο αριθμός ατόμων που θα νηστεύει για το ίδιο χρονικό διάστημα και με τον ίδιο τρόπο. Σίγουρα είτε μιλάμε για οφέλη είτε για προβλήματα παίζει σημαντικό ρόλο η χρονική διάρκεια της νηστείας. Άλλο κάποιος να νηστεύει μόνο λίγες μέρες την Μεγάλη Βδομάδα (εκεί ουσιαστικά δεν υπάρχει κανένα όφελος και κανένας κίνδυνος) και άλλο να νηστεύει συστηματικά τις περίπου 180-200 μέρες που αθροίζονται αν ακολουθεί τους κανόνες της Ορθοδοξίας.
Η έρευνα επιβεβαιώνει την θετική συμβολή της νηστείας στην μείωση των λιπιδίων του αίματος.
Επίσης φαίνεται να συμβάλει θετική στην ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, της ινσουλινοευασθησίας και του βάρους. Για αυτές τις θετικές επιδράσεις χρειάζεται πιο καλά σχεδιασμένη έρευνα.
Σε ότι αφορά την ανησυχία για την κάλυψη των αναγκών σε πρωτεΐνη και σίδηρο τα στοιχεία δείχνουν ότι μπορούν να καλυφθούν. Αντίθετα οι απαιτήσεις σε βιταμίνη D, B2, ασβέστιο και Β12 δεν καλύπτονται.
Άρα η Ορθόδοξη νηστεία αποτελεί διατροφικό σχήμα που συμβάλει θετικά στην υγεία και καλύπτει τις ανάγκες στα περισσότερα θρεπτικά συστατικά (με τις εξαιρέσεις που αναφέρθηκαν), εφόσον σχεδιαστεί και εφαρμοστεί σωστά.
Μπορεί, λοιπόν, κάποιος να αποκομίσει σημαντικά σωματικά οφέλη από την νηστεία. Αρκεί να μην μείνει μόνο στο «γράμμα» της διαδικασίας (αποφεύγοντας απλά το κρέας) αλλά στο πνεύμα της. Πνεύμα της νηστείας είναι η εγκράτεια, ο αυτοέλεγχος, η επίγνωση του εαυτού. Με αυτές τις αρχές η νηστεία γίνεται όχημα αυτοβελτίωσης και όχι τιμωρία του «αμαρωλού» εαυτού. Μήπως, τελικά, αυτά δεν είναι τα όπλα και για την βελτίωση της διατροφής γενικότερα;;;
Μπελέκος Βασίλης, MSc
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
Ιωάννα Χατζηεμμανουήλ
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
Βιβλιογραφία
- https://euxh.gr/theologia/katixitika/giati-nisteyoume
- Koufakis Τ et al. (2017), “Effects of Orthodox religious fasting on human health: a systematic review”, European Journal of Nutrition volume 56, pages 2439–2455.
- Katerina O. Sarri et al. (2007), “Is religious fasting related to iron status in Greek Orthodox Christians?”, published online by Cambridge University press.
- A. Kokkinopoulou, A. Kafatos, (2021), “ Impact of Christian Orthodox Church dietary recommendations on metabolic syndrome risk factors : a scoping review”, Nutrition Research Reviews: 1-15
- Karras SN et al (2019), Chriastian Orthodox fasting in practice. A comparative evaluation between Greek Orthodox general population fasters and Athonian monks. Nutrition (59): 69-76
- Karras SN et al. (2017), “Health benefits and consequences of the Eastern Orthodox fasting in monks of mount Athos: a cross-sectional study.”, European Journal of Clinical Nutrition (71): 743-749